Oda Apolonu

Duša pita: “Nana, a jel’ bi ti više volela da ideš u shopping u Athens? Mama stalno hoće da gleda neke kamenčiće.”

U maloj, ali nakrcanoj prodavnici suvenira medju bogovima sa Olimpa, satirima, nimfama, replikama grčkih stubova, Duša bezuspešno traži Budu. Ponela je da čita njegove izreke (Dhammapada), sanja o istoku. Nana se sa odobravanjem smeje, unuka je pošla na taj poznati, utabani put, Nana joj za utehu obećava na poklon staru figuru Bude iz kućne biblioteke. Uspevam da nadjem nešto boljeg Apolona, konačno. “Apolon, najlepši bog,” kaže Nana Duši, “mama ga mnogo voli.” “Baš i nije lep.” Na Dušinim Instagramima ili gde već, ovaj gipsani antički lepotan bi izgleda dobio thumbs down. Počinjem da objašnjavam da, pored toga što je lep i što naravno volim lepotu muškarca, Apolon je mnogo više od toga…I on je bio Gospod (Kyrios), Sin Oca (Hersos) i Praotac (Patroos), Spasitelj (Soter), njemu su se pevali obredni hvalospevi (paean) pred bitke, žrtvovao deo plena, tražila naklonost za plovidbu brodovima (Paean, Boedromios, Dekatephoros, Epibaterios), u njegovim svetim Delfima je bio omphalos, pupak sveta (Delphios), tu su se proročanstva za budućnost davala (Proopios, Thearios, Mantikos), od njegovog srebrnog luka i strele su strepeli ljudi (Apotropaios, Hekatos, Hekatebolos, Argurtoxos) i od srdžbe njegove koja je donosila kugu i pošasti (Alexikakos, Parnopios, Smintheus), njemu su se molili za pomoć od zla, uroka, od bolesti i za zdravlje (Paian, Parrastos, Iatros, Spodios, Loimios, Epikourios, Maleatas, Oulios), on je donosio svetlost i bukvalno i figurativno kroz znanje (Phoibos, Lukeios, Helios, Leukatas, Aristaios, Isodetes, Klarios, Maleatas): bio je bog znanja, istine, zaštitnik dece (Kourotrophos) i stranaca (Theoxenios), on je pokosio mačem moćnog neprijatelja, htonskog Pythona (Pythios), bio je čuvar granica, vrata, ulaza, (Prostaterios, Horios), kasnije i neba (Lat. Coelispex), predvodnik Muza i Moira (Musagetes, Moiragetes), Apolon zlatnog mača (Chrusaor), duge zlatne kose (Intonsus) i zlatne lire (Kitharodos).

Već kod prvog epiteta, Duša uzima Nanu pod ruku i izlaze napolje čavrljajući o nečemu sasvim desetom. Na putu do hotela sam duboko u svojim mislima - o Apolon/Dionis dihotomiji opisanoj kod Ničea i Jungovom Apolon arhetipu. Već jedno vreme razmišljam o nekim dihotomijama, ciklusima i apsurdu inače; chaos-cosmos, order-disorder, stvarno-nestvarno, o njihovom prožimanju i totalitetu. 

*”With those two gods of art, Apollo and Dionysus, we link our recognition that in the Greek world there exists a huge contrast, in origins and purposes, between visual (plastic) arts, the Apollonian, and the non-visual art of music, the Dionysian. Both very different drives go hand in hand, for the most part in open conflict with each other and simultaneously provoking each other all the time to new and more powerful offspring, in order to perpetuate for themselves the contest of opposites which the common word “Art” only seems to bridge, until they finally, through a marvelous metaphysical act, seem to pair up with each other and, as this pair, produce Attic tragedy, just as much a Dionysian as an Apollonian work of art.

“The Greeks expressed this joyful necessity of the dream experience in their god Apollo, who, as god of all the plastic arts, is at the same time the god of prophecy. In accordance with the root meaning of his association with brightness, he is the god of light. He also rules over the beautiful appearance of the inner fantasy world. The higher truth, the perfection of this condition in contrast to the sketchy understanding of our daily reality, as well as the deep consciousness of a healing and helping nature in sleep and dreaming, is the symbolic analogy to the capacity to prophesy the truth, as well as to art in general, through which life is made possible and worth living. But also that delicate line which the dream image may not cross so as to work its effect pathologically (otherwise the illusion would deceive us as crude reality) — that line must not be absent from the image of Apollo, that boundary of moderation, that freedom from more ecstatic excitement, that fully calm wisdom of the god of images. His eye must be sun-like, in keeping with his origin. Even when he is angry and gazes with displeasure, the consecration of the beautiful illusion rests on him.” 

Nietzsche, The Birth of Tragedy 

Rano ujutru ostavljamo iza sebe Atiku i Korintski kanal i prelazimo u Argolidu. Posmatram panoramu novog Korinta i Akrokorinta iznad novog grada i nepregledne maslinjake i voćnjake. Za nama ostaje brdo gde je legendarni osioni korintski kralj Sizif bio osudjen da doživotno gura ogroman kamen, ostaju putevi i Apostola Pavla koji se poslanicama obraćao žiteljima ovog grada. Nešto dalje, u procepu izmedju peloponeskih gudura ukazuje se Mikena. Uvek se iznova divim prastarim lokalitetima zbog izvanredne pronicljivosti prilikom izbora i mistične energije koja treperi u vazduhu. Primećujem da brojni ljudski glasovi jedva narušavaju tišinu koja vlada ili se kao kratki eho gube u kamenim riznicama i grobnicama; ovde su kamen, tišina i vreme gospodari. U nezaobilaznoj priči o Homeru i Ilijadi i akterima trojanskog rata, Atinjanka vodič na vrlo simpatičan način, na srpskom opisuje lik Odiseja: ‘imao je sofiju u glavi.’ Duša prepoznaje svoje ime ali joj smisao izmiče. “Šta ova žena kaže?” “Priča o tome da je Odisej bio mudar čovek. Tvoje ime znači mudrost na grčkom, sećaš se, ja sam ti pričala o tome.” Duša sleže ramenima, trenutno joj je draže srednje ime koje je izabrao Tata. Samarićanski je nahranila sve mikenske mačke sendvičima koje je ponela za ručak i uredno ih fotografisala - one su bile dovoljno lepe i drage za Dušine društvene mreže, za razliku od Olimpskog boga. Iako je još rano, Apolon-Helios već odmerava snagu, poigrava se tek, a ja počinjem da osećam njegove užarene prste. Ne može ep o Troji da počne bez njega.

*"Hear me," he cried, "O god of the silver bow, that protectest Chryse and holy Cilla and rulest Tenedos with thy might, hear me oh thou of Sminthe. If I have ever decked your temple with garlands, or burned your thigh-bones in fat of bulls or goats, grant my prayer, and let your arrows avenge these my tears upon the Danaans."

Thus did he pray, and Apollo heard his prayer. He came down furious from the summits of Olympus, with his bow and his quiver upon his shoulder, and the arrows rattled on his back with the rage that trembled within him. He sat himself down away from the ships with a face as dark as night, and his silver bow rang death as he shot his arrow in the midst of them. First he smote their mules and their hounds, but presently he aimed his shafts at the people themselves, and all day long the pyres of the dead were burning.” 

Homer, The Iliad Book I

U Epidaurusu poslednja izlazim iz autobusa, noge su teške kao od olova. Ipak, mnogo se radujem da, narušenog zdravlja, dodjem baš u tako veličanstveno antičko lečilište, rodno mesto Apolonovog sina Asklepija (Eskulapa) a i da vidim amfiteatar izvanredne akustike kojim još uvek odjekuju reči Aristofana, Sofoklea, Eshila i Euripida. U muzeju su smeštene desetine i desetine statua Asklepija, pipam tajno (“don’t touch” kažu kustosi) njegov štap sa zmijom. Muzej je premali da primi brojne posetioce i u gužvi počinjem da gubim dah. Izlazim “na vazduh” ali i napolju je vrelina bez daška vetra, otac Asklepijev sada je u punoj snazi i sjaju, nemilosrdan. Vučem se do početka stepeništa koje vodi ka teatru. Jedan deo mene, preterano samosažaljivo zamišlja neke nesrećne i bolesne (kao iz filmova) pred zidinama srednjevekovnih gradova (medju kojima sam naravno i ja), a cinik u meni se podsmeva ovoj kič slici i otužnoj malodušnosti. Duša je već gore, maše mi. “You can do it! I believe in you! I love you!” U haljinici boje šampanjca i svetlucavim gladijatorkama, zlatne kose do struka, vitka i preplanula, Duša na vrhu stepenica izgleda kao pravo Apolonovo čedo. Pomislim kako je lepa, a moja. Gledam onaj neprijateljski, uglačani kamen i odjednom se osećam mnogo manje kao Sizif na podnožju brda, iako su mi (Ikarova) krila pomalo nagorela.

*“I leave Sisyphus at the foot of the mountain! One always finds one's burden again. But Sisyphus teaches the higher fidelity that negates the gods and raises rocks. He too concludes that all is well. This universe henceforth without a master seems to him neither sterile nor futile. Each atom of that stone, each mineral flake of that night filled mountain, in itself forms a world. The struggle itself toward the heights is enough to fill a man's heart. One must imagine Sisyphus happy.” 

Albert Camus, The myth of Sisyphus

Uveče u hotelu, Duša vadi impresivnu kolekciju raznih krema i nudi “first class massage” za moje nesrećne noge. Šapuće: “Znaš mama, nisu loši oni kamenčići danas.” “Znam, dobri su, mnogo su dobri.”

Let iz Beograda za London nije dugačak; kroz prozor gledamo predele okupane suncem, zlatne njive, stenovite Alpe, azurna jezera, pozno leto. Medjutim, iznad Lamanša avion mora da seče i probija oblake. Ubrzo počinje spuštanje, a onda ispod mutnog plašta izranja sakriveno Ostrvo, zeleno, bujno, kupa se u podnevnoj kiši. Ovde rogati Cernunnos i Green Man čuvaju bogatu vegetaciju a Thor se upravo sprema da izvadi Mjölnir i zapara nebo. Stigao je Apolon i do ovih krajeva, ali tek nagovešten, sinkretizovan sa starim keltskim božanstvima, npr. kao Apollo Belenus.

Omanja bela gipsana bista Apolona našla je mesto medju knjigama, nedaleko od Horusa, koga je mala Duša izabrala u prodavnici u Kairu pre nekih 7-8 godina. Vreme je nadjem Heseovog Sidartu za nju. 

Mikena, Epidaurus, Avgust 2016